Probiotyki, synbiotyki i postbiotyki - sprawdź, na co pomagają i kiedy po nie sięgnąć!

Coraz więcej mówi się o tym, jak ważne są jelita dla zdrowia całego organizmu – od odporności po nastrój. Stąd też rośnie zainteresowanie preparatami takimi jak probiotyki, synbiotyki czy postbiotyki, których zadaniem jest wsparcie mikrobiomu. Dowiedz się, jakie są między nimi różnice, na co pomagają i kiedy warto po nie sięgnąć.    

Twoje jelita to dom dla miliardów mikroorganizmów, które razem tworzą mikroflorę jelitową – Twój wewnętrzny ekosystem, który wspiera trawienie, odporność i ochronę przed chorobotwórczymi bakteriami1.
Jak rozwija się mikroflora jelitowa?
Już chwilę po narodzinach Twój przewód pokarmowy zaczyna być zasiedlany przez bakterie.. Przez pierwsze dwa lata życia mikroflora intensywnie się rozwija, aż osiąga dojrzałą formę, typową dla dorosłych. Najwięcej mikroorganizmów znajduje się w jelicie grubym – to prawdziwe „centrum dowodzenia”. Najcenniejsze są te bakterie , które wspierają organizm i hamują rozwój szkodliwych drobnoustrojów1.

Probiotyki często określane są mianem „dobrych bakterii” i nie bez powodu. Choć samo słowo „bakterie” często kojarzy się z czymś negatywnym i patologicznym, te żywe mikroorganizmy stoją na straży równowagi mikroflory jelitowej. Codziennie dostarczasz ich organizmowi wraz z pożywieniem. Najwięcej probiotyków znajdziesz w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak jogurt, kefir czy maślanka, a także w kiszonkach – kapuście czy ogórkach.

Aby dany mikroorganizm mógł uzyskać miano probiotyku, musi spełniać kilka ważnych kryteriów2:

• musi być dokładnie opisany w kontekście rodzaju, gatunku i szczepu;
• jego bezpieczeństwo stosowania i korzystny wpływ dla zdrowia muszą być potwierdzone badaniem z udziałem ludzi;
• w produkcie, który spożywasz, musi znajdować się odpowiednia ilość żywych drobnoustrojów aż do końca jego terminu ważności.

Jeśli zastanawiasz się, kiedy brać probiotyki, pamiętaj, że warto je spożywać zawsze wtedy, gdy chcesz wesprzeć swój mikrobiom – np. po antybiotykoterapii czy przebytych biegunkach. Te „dobre bakterie” są aktywne na wielu poziomach:

• tworzą kwaśne środowisko w jelitach, utrudniając rozwój bakterii i wirusów;
• utrudniają szkodliwym bakteriom przyczepianie się do ścian jelita, dzięki czemu nie mogą się tam namnażać;
• wpływają na pobudzenie komórek odpornościowych i zwiększenie poziomu ochronnych przeciwciał oraz śluzu, który działa jak bariera ochronna;
• wspierają komórki jelitowe i ich regenerację;
• wpływają na spowolnienie pasażu treści jelitowej, np. podczas biegunek.

U dzieci dobrze sprawdzają się probiotyki zawierające szczepy naturalnie obecne w ich przewodzie pokarmowym, jak Lactobacillus rhamnosus GG czy Bifidobacterium bifidum. To właśnie one wspierają organizm w powrocie do formy podczas biegunek. Wpływają także na zdolność mikroflory jelitowej do ograniczania rozwoju bakterii patogennych. Stanowią w pewnym sensie „cegiełkę” do budowy muru chroniącego przed tymi niekorzystnymi drobnoustrojami.

Probiotyki i prebiotyki to dwa różne, ale wzajemnie uzupełniające się składniki ważne dla zdrowia jelit. Jak już wiesz, probiotyki to żywe, dobroczynne bakterie, które wspierają naturalną mikroflorę jelitową.

Prebiotyki natomiast to składniki żywności, które same w sobie nie zawierają mikroorganizmów, ale stanowią pożywkę dla dobrych bakterii – stymulują ich wzrost i aktywność. Nie są trawione przez enzymy układu pokarmowego człowieka, dlatego trafiają do jelita grubego, w którym są rozkładane przez bakterie jelitowe.

Podsumowując zatem, probiotyki to korzystne drobnoustroje, a prebiotyki pomagają im przetrwać i utrzymać się w środowisku jelit4.

Skoro probiotyki to żywe kultury bakterii, a prebiotyki to w pewnym sensie pożywka dla nich, to czym są synbiotyki? One stanowią połączenie probiotyków i prebiotyków w jednym preparacie. Prebiotyki stymulują rozwój bakterii probiotycznych i takie połączenie sprzyja odbudowie naturalnej mikroflory jelitowej.

Kiedy sięgać po synbiotyk?

Po synbiotyk możesz sięgać w tych samych przypadkach, w których rozważasz wybór probiotyku. Zatem po antybiotykoterapii, czy aby zadbać o mikroflorę jelitową np. podczas podróży do krajów o niższym standardzie sanitarnym.

Obok probiotyków, prebiotyków i synbiotyków, występują postbiotyki. W najprostszym ujęciu to metabolity mikroorganizmów, które mogą korzystnie wpływać na Twój organizm.

Postbiotyki w postaci preparatów dostępnych w aptekach to np. żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, stosowana w postępowaniu dietetycznym w zaburzeniach równowagi mikrobioty jelitowej. Do tej grupy należą krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (ang. SCFA – short-chain fatty acids), które powstają w wyniku fermentacji m.in. błonnika pokarmowego i skrobi. Na co po pomagają postbiotyki konkretnie? Mogą stanowić wsparcie dla organizmu podczas:

· biegunek i zaparć;

· chorób zapalnych jelit;

· zaburzeń czynnościowych jelit, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS);

· niedoborów pokarmowych.

W przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS), postbiotyki – takie jak maślan sodu (sól kwasu masłowego) – mogą dobrze wpływać na funkcjonowanie jelit na kilku poziomach6:

• zwiększają produkcję śluzu, który chroni ściany jelita przed wpływem szkodliwych czynników;
• stanowią główne źródło energii dla komórek nabłonka jelitowego, wspomagając ich regenerację i wzmacniając barierę jelitową;
• przyczyniają się do ograniczenia produkcji białek, które uruchamiają i podtrzymują stan zapalny;
• wpływają na równowagę kwasowo-zasadową jelit, ograniczając rozwój bakterii patogennych i sprzyjając kolonizacji korzystnych mikroorganizmów.

„Wszystkie choroby zaczynają się w jelitach” – tę tezę przypisuje się Hipokratesowi, który rzekomo sformułował ją już ponad 2000 lat temu7. Zainteresowanie probiotykami, synbiotykami i postbiotykami wzrasta proporcjonalnie do rosnącej świadomości, w jaki sposób mikroflora jelitowa wpływa na zdrowie i samopoczucie. Wybór odpowiedniego preparatu wspierającego mikrobiotę powinien zależeć od indywidualnych potrzeb Twojego organizmu i sytuacji zdrowotnej. Pamiętaj, że w razie wątpliwości – zawsze możesz skonsultować się ze specjalistą.

Artykuł powstał we współpracy z marką Multilac.

• Kołożyn-Krajewska, D. (2001), Żywność probiotyczna w aspekcie bezpieczeństwa zdrowotnego, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 4.29: 95-105.
• Wnęk D., Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki i postbiotyki - korzystne działanie i stosowanie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/142829,probiotyki-prebiotyki-i-synbiotyki [Dostęp online: 18.04.2025]
• Krawczyński, M. (2003). Probiotyki, prebiotyki żywność funkcjonalna w praktyce pediatry i lekarza rodzinnego. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 6(2), 110-115.
• Mojka, K., (2014). Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki–charakterystyka i funkcje. Probl. Hig. Epidemiol, 95(3), 541-549.
• Vinderola, G., Sanders, M. E., Salminen, S., & Szajewska, H. (2022). Postbiotics: The concept and their use in healthy populations. Frontiers in Nutrition, 9, 1002213.
• Martyniak, A., Medyńska-Przęczek, A., Wędrychowicz, A., Skoczeń, S., & Tomasik, P. J. (2021). Prebiotics, Probiotics, Synbiotics, Paraprobiotics and Postbiotic Compounds in IBD. Biomolecules, 11(12), 1903. https://doi.org/10.3390/biom11121903
• Harkins P, Burke E, Swales C, Silman A. 'All disease begins in the gut'-the role of the intestinal microbiome in ankylosing spondylitis. Rheumatol Adv Pract. 2021 Sep 11;5(3):rkab063. doi: 10.1093/rap/rkab063. PMID: 34557624; PMCID: PMC8452999.