Przebarwienia skóry, inaczej zwane hiperpigmentacjami, mają znaczny negatywny wpływ na samopoczucie i jakość życia pacjentów. Powodują poczucie skrępowania i frustracji oraz chęć ich maskowania. Co zrobić, aby zmniejszyć ich widoczność? Wyjaśnia specjalista dermatolog, dr Kamila Padlewska.
Przebarwienia są w większości wynikiem nadmiernego odkładania się w skórze melaniny. Normalna barwa skóry zależy właśnie od jej obecności. Melanina znajduje się w komórkach naskórka – keratynocytach. Stanowi główną ochronę przeciwko promieniom ultrafioletowym oraz wolnym rodnikom. Dzięki melaninie ciemniejsze skóry są lepiej chronione przeciwko fotostarzeniu i nowotworom skóry. Niestety jej nadmierne i nierównomierne rozłożenie w skórze prowadzi do powstania przebarwień.
Melanogeneza, czyli proces tworzenia barwnika skóry (melaniny) jest uwarunkowana genetycznie i podlega kontroli hormonalnej. Zachodzi w komórkach zwanych melanocytami. Jak wiadomo opalanie się, czyli ekspozycja skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UV), wywołuje jej zwiększoną pigmentację. Jest ona indukowana głównie przez promienie ultrafioletowe typu B (UVB), a wzmacniana przez promieniowanie typu A (UVA). UVB odpowiada za tzw. opóźnioną opaleniznę, widoczną po 72 godzinach od ekspozycji na słońce. Natomiast UVA wywołuje efekt natychmiastowy. Do aktywatorów melanogenezy, czyli produkcji melaniny oprócz promieniowania ultrafioletowego należą również stany zapalne skóry, promienie rentgenowskie i tzw. substancje o działaniu fototoksycznym i fotoalergicznym, czyli substancje zwiększających wrażliwość skóry na działanie UV.
Najczęściej przebarwienia wywołują stany zapalne skóry spowodowane różnymi chorobami skóry, czynnikami środowiskowymi lub zabiegami. Inną częstą przyczyną przebarwień jest melasma (ostuda). Są to plamy jasno lub szarobrązowe, o nieregularnym kształcie. Występują często, przeważnie u kobiet, głównie na twarzy i szyi. Ostuda jest uwarunkowana genetycznie. Czynniki, które ją powodują to ekspozycja na promienie UV, ciąża, doustne leki antykoncepcyjne, niektóre kosmetyki i leki.
Bardzo rzadko zmiany mogą ustępować samoistnie, np. po porodzie, leczeniu hormonalnym lub odstawieniu leków.
Przebarwienia można usunąć używając systematycznie odpowiednich preparatów do stosowania zewnętrznego. Produkty te powinny zawierać rożne substancje aktywne. Do aktywnych składników zalicza się między innymi kwas azelainowy, kwas kojowy i inne. Hamują one proces powstawania melaniny. Zwykle stosuje się je z substancjami zwiększającymi przenikanie, takimi jak kwas glikolowy oraz witaminami o działaniu rozjaśniającym, jak retinol.
Ciekawym składnikiem jest niacynamid. Jest to fizjologicznie aktywna forma witaminy B3 (kwas nikotynowy, niacyna), która redukuje nadmierną ilość melaniny, dzięki czemu pozwala redukować istniejące przebarwienia i zapobiega powstawaniu nowych. Dodatkowo niacynamid posiada właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne oraz odbudowuje barierę ochronną skóry, tym samym zwiększając poziom jej nawilżenia. Działając przeciwutleniająco i przeciwzapalnie oraz wzmacniając barierę ochronną zapobiega powstawaniu nowych przebarwień pozapalnych. Promienie UV oraz różne „zanieczyszczenia” np. spaliny lub dym papierosowy stymulują nadprodukcję wolnych rodników w komórkach skóry powodując stres oksydacyjny skóry, prowadzący między innymi do powstawania przebarwień. Właściwości przeciwutleniające niacynamidu redukują ten mechanizm.
Preparaty na przebarwienia można stosować samodzielnie w tzw. monoterapii lub jako uzupełnienie innych zabiegów dermatologicznych. Aby osiągnąć odpowiedni rezultat musisz je stosować systematycznie.
Ponadto musisz pamiętać, że bardzo ważne w terapii hiperpigmentacji jest zastosowanie preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi. Filtry chroniące skórę promieniowaniem UVA i UVB są stosowane zarówno w profilaktyce, jak i w trakcie leczenia przebarwień. Niezależnie od zastosowanej terapii, przebarwienia mogą wrócić po ponownej ekspozycji nawet na niewielkie dawki promieni słonecznych.
Kremy przeciwsłoneczne powinny zawierać wysoki filtr (50, 50+) i w trakcie ekspozycji słonecznej pamiętaj o ich częstym nakładaniu. Nawet jeżeli używasz filtrów o najwyższym SPF 50+, musisz je odpowiednio aplikować. Należy je nakładać przed wyjściem na słońce, a następnie dosmarowywać po paru godzinach, ponieważ częściowo się ścierają oraz dezaktywują.
Do odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej ważna jest też ilość nałożonego filtru. Nie może być go za mało. Stosuj tzw. regułę łyżeczki do herbaty. Według tej reguły należy użyć więcej niż połowę łyżeczki na każdy z takich obszarów jak: obszar głowy i szyi, prawe ramię, lewe ramię. A nieco więcej niż łyżeczkę do herbaty na każdy z następujących obszarów: przód tułowia, tył tułowia, prawa noga, lewa noga. Tak zastosowane kremy z filtrem ochronią odpowiednio przed słońcem i powstaniem oraz nawrotem przebarwień.
Przebarwienia są powszechnym problemem. Zapobieganie i usunięcie ich zależy od prawidłowej pielęgnacji skóry. Najlepiej używaj dwa razy dziennie skutecznego preparatu przeciwko przebarwieniom i nie zapomnij o ochronie przeciwsłonecznej.
